Bewustzijn
& Harmonie
Klank beroert
Als je even aandachtig bent, als je even toelaat … vibreert ze in je hele lijf. Als je de juiste toonhoogte vindt, de juiste frequentie… jouw unieke, oorspronkelijke trilling, is alles mogelijk. Ze schept, creëert chaos en harmonie, brengt alles in beweging. Ze doorbreekt oude patronen en maakt de weg vrij voor nieuwe orde.
Als je heel diep in de materie gaat, is alles energie, alle energie is trilling en elke trilling is geluid, soms buiten onze waarneming, soms hoorbaar voor ons. En dan verdicht de trilling, de klank tot materie. Ieder van ons is een wandelende symfonie. Soms zit er een valse noot en de materie wordt ‘ziek’. Een gewijzigde trilling drukt zich uit in een andere fysieke vorm.
Trilling deelt zich letterlijk mee, je omgeving gaat mee vibreren. Als je op de juiste toonhoogte zingt of spreekt, zingt de klankschaal, je gitaar, je kind, zelfs je raam met je mee. Als iemand het juiste lied zingt, de juiste aanraking heeft, de juiste trilling uitstuurt van een lied dat we niet kunnen h-oren, trilt ons lichaam, onze ziel mee en stemt zich weer af. En de juiste instrumenten kunnen ook hun trilling doorgeven aan jou om je weer in harmonie te laten ‘klinken’.
Klank en vorm
Net als kleur is klank maar waarneembaar voor ons binnen en heel beperkt spectrum. Er bestaan veel en veel meer klanken dan wij met onze oren kunnen waarnemen. Onze gevoeligheid voor klanken beweegt zich in een ruimere marge dan onze auditieve waarneming. Wij staan er zelden bij stil omdat we klank niet kunnen zien maar klank heeft wel degelijk een fysieke vorm en beweging.
Onze voorstelling gaat dikwijls niet verder dan het lijntje op een monitor of de balkjes op de stereo-installatie, hoewel dit laatste eigenlijk al voorbijgestreefd is. Maar klank is multidimensionaal en is zeer complex in haar geometrie. Er zijn mensen die zich toegelegd hebben op het zichtbaar maken van deze geometrie. Velen hebben al gehoord over Masaru Emoto en er is veel te vinden over zijn werk met klank, gedachten en intenties en de vormen die deze trillingen creëren in ijskristallen. Emoto gaat verder dan alleen de vibratie op zich en onderzoekt in hoeverre water zich de trillingen kan ‘herinneren’ of vasthouden.
“Architectuur is bevroren muziek;
muziek is architectuur in beweging”
(Goethe)
Met Ernst Chladni (1756-1827) werd de basis gelegd voor wat de Zwitserse natuurkundige Hans Jenny
(1904-1972) later verder ontwikkelde en cymatica genoemd heeft, afgeleid van het Griekse kyma wat golf betekent. Hij zocht niet naar het geheugen van materie, maar experimenteerde hoe klank losse materie in vormen kon trillen. Hij strooide bijvoorbeeld een licht poeder op het klankbord van een instrument en observeerde wat gebeurde als muziek gespeeld werd. Het zand verzamelde zich in geometrische patronen met ophopingen en lege ruimte. De ophopingen leken op staande golven en knopen en verzamelden zich op die plaatsen die door de klank niet in trilling werden gebracht. Het poeder bleef niet liggen op de delen die in beweging kwamen en meetrilden met de klank.
Cymatica
Later werden experimenten gedaan met stroperige substanties en kon men volgen langs welke weg de materie zich verzamelde en zelfs hoe hoog ze zich van de plaat verhief. In 1866 werden door August Kundt ook experimenten gedaan met lucht en fijn stof in een buis om te zien hoe klank in lucht golfpatronen weeft.
Hans Jenny heeft ons een prachtig levenswerk nagelaten. Elke toonhoogte en frequentie vertoont een vast patroon dat zich herstelt nadat het door andere klanken of door stilte verstoord is geweest. Hoe hoger de frequentie van de klank, hoe ingewikkelder het patroon dat zich vormt. In de hoogste frequenties waar hij mee gewerkt heeft, ontwikkelen zich vormen die doen denken aan onze ruggengraat, aan vleugels van insecten zoals libellen en vlinders, bewegende duizendpoten en reptielen, ons hart dat klopt, en zelfs vormen die terug te vinden zijn in de wolkenformaties op Saturnus. De klankpatronen weerspiegelen alle aspecten van de natuurlijke wereld. Maar ook fijnere trillingen werden in beeld gebracht. Hij experimenteerde met stem en legde de figuur vast die door het zingen van de Ohmklank gevormd werd. De geometrie kwam wonderwel overeen met de Tibetaanse tekening van de Shri Yantra mandala.
De Conch of schelphoorn
Ohm of Aum is in Tibet, Nepal en India de universele scheppingsklank. Johannes zegt in zijn testament: ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God. En het Woord was God’. In verschillende culturen vertegenwoordigt klank schepping. De Conch, een gedraaide schelp, wordt in verschillende werelddelen juist om deze reden als heilig instrument beschouwd. Ze werd gebruikt in rituelen in India waar de windingen de oneindigheid symboliseren van waaruit de oerklank of universele scheppingsklank Aum ontspringt en in ceremonies en rituelen in Tibet, Griekenland (de Tritonshoren), Hawaii, Amerika door o.a. de Azteken en de Maya, … De Azteekse god Quetzalquatl zou leven gecreëerd hebben met de Conch. De punt van de schelp wordt afgeslepen en het stukje van de spiraal dat net voor de opening zit, wordt weggeslagen. Het mondstuk wordt gladgeschuurd of, zoals in Tibet, versierd met andere materialen. In rituele context wordt de schelphoorn nog steeds gebruikt.
Eindeloos
Aum of Ohm is niet beperkt in toonhoogte of frequentie maar is de grondtoon, de universele klank die de grondslag is van alle klank. Vanuit deze universele klank ontvouwen zich boventonen en ondertonen, een heel scala van trillingen en geluid dat oneindig is in tijd en ruimte. Een klank die eenmaal in het leven geroepen is, blijft zich voortbewegen, eindeloos. Dat geeft te denken over de achteloosheid waarmee wij woorden om ons heen strooien en ondoordachte opmerkingen maken. Ook die woorden zijn dan scheppingskrachten die in ons weerklinken, waarmee wij ons omringen en die wij de wereld insturen. Het geeft een totaal andere betekenis aan de frase ‘Gij zult Gods naam (lees: Woord) niet ijdel gebruiken’. Zou het kunnen dat wij er attent op gemaakt worden onze scheppingskracht, zijnde klank, bewuster te gebruiken? Maar dat zijn bedenkingen.
Aum, de universele scheppingsklank,
ontvouwt zich eindeloos in tijd en ruimte
Er is geen juiste of foute klank
We horen het zo dikwijls: ‘Die kan geen toon houden. Heb je gehoord hoe vals die zingt? Dat is alleen waar als we uitgaan van de regeltjes waarin de muziek nu gegoten is en de afspraken die vandaag gelden. Wij worden opgevoed met een bepaalde idee van hoe muziek en de verhoudingen tussen noten en klanken horen te klinken. En daar gaat een hele geschiedenis aan vooraf van natuurlijke klank en intuïtief muziek maken met wat voorhanden was, naar afspraken maken om eenzelfde soort instrument op eenzelfde manier te laten klinken, tot een wiskundige studie om alle mogelijke instrumenten in eenzelfde klankjasje te krijgen met name ‘het koor en het orkest’.
Ze is nog niet zo oud, de wiskundige muziek waar Bach muzikale kathedralen mee bouwde. En intussen is die muziek niet meer dezelfde als toen hij ze schreef. Cultuur en gewoonte wennen ons aan bepaalde klanken en verhoudingen tussen die klanken. Andere verhoudingen klinken ons als ‘vals’ in de oren. Barokstukken of oudere muziekstukken die gespeeld worden met instrumenten die gestemd zijn zoals gebruikelijk in de periode dat ze gecomponeerd werden, zijn voor onze 21ste eeuwse oren dikwijls moeilijk te verteren. Het zingen in de huidige toonverdelingen is veel moeilijker dan het vroeger was. De oudste verdeling was natuurlijker en ‘zuiverder’ en gebaseerd op boventonen die onderling goed harmonieerden.
Wiskunde
Pythagoras - en daar komt de wiskunde - ontwierp een eerste toonladder of stemming met een logische, beredeneerde indeling. Sinds Pythagoras is het steeds ingewikkelder geworden. Polyfonie vroeg een andere indeling; barok stelde weer andere eisen. Wie zich verdiept in de taal van de muziek, merkt dat het niet zo eenvoudig is om ze te doorgronden en te beheersen. Eigenlijk zijn ze er nu nog steeds niet helemaal uit hoe de ideale indeling zou moeten zijn. Het is een beetje zoals de natuur: je kan ze proberen te temmen, maar een deel blijft steeds ongrijpbaar.
Hertz - klank in het elektromagnetisch veld
Heinrich Rudolf Hertz, een natuurkundige, heeft het elektromagnetisch veld van klank ontdekt en in kaart gebracht. Dit is het veld waarin ook kleur, licht, microgolven, moleculaire trilling, enz. zich bewegen, waardoor het o.a. aannemelijk wordt dat kleuren ook klanken zijn en klanken ook een kleur hebben. Hertz is eenvoudig gesteld de frequentie van een elektromagnetische golf, het aantal trillingen per seconde. De mens kan klanken horen tussen 20 en 16.000 Hz. Zichtbaar licht heeft een frequentie die veel hoger ligt. Vandaar dat wij licht niet kunnen horen, maar wel kunnen zien. Omgekeerd kunnen we hoorbare klanken niet zien, maar wel horen. Buiten het hoorbare en zichtbare spectrum bevinden zich trillingen die we noch kunnen horen, noch kunnen zien, maar die wel invloed hebben op ons en alles om ons heen.
In de loop van de muziekevolutie krijg je, naast de verschuivingen in afstand tussen noten en alles wat op zijn beurt tussen die noten zit, ook een verschuiving in de frequentie van de klank. Vroeger ging dat ongemerkt. Niemand had ooit van Hertz gehoord, niemand maakte zich daar ook druk om. Nu kennen we Hertz wel en onze hedendaagse muziek wordt geschreven en gespeeld in 440 Hz.
Klank is kleur, is licht, is trilling, is aanraking, is schepping
Er is veel commotie rond de frequentie 432 Hz. Die zou meer een hartfrequentie zijn die rust brengt en harmonie en 440 Hz zou een rationele frequentie zijn. Hoewel dat heel goed mogelijk is (denk maar aan de alfagolven van het brein), lijkt het erop dat verhoging van frequentie een natuurlijk groeiproces is. De Barok hanteerde 415 Hz en nog oudere instrumenten die binnen gebracht worden voor reparatie zijn dikwijls gestemd in 392 Hz. Stemmen van instrumenten gebeurde toen op basis van gehoor en vergelijking. Verschillende instrumenten hadden toen elk hun eigen systeem. Voor zangers en zangeressen zijn de oude frequenties minder veeleisend voor de stem maar het is niet vanzelfsprekend je in die oude toonaarden in te voelen.
Identiteit
De fotograaf en onderzoeker Alexander Lauterwasser heeft zich toegelegd op het fotograferen van de geometrie van klank. Hij is al jaren bezig met het zichtbaar maken van zoals hij het zegt ‘het antwoord van water op klank’ door frequenties en toonhoogtes door water te laten trillen en via speciale belichting de patronen zichtbaar te maken. De patronen tonen klanken van basisfrequenties tot symfonieën, van instrumenten, boventoonzang tot communicatie tussen dolfijnen, walvissen, … Er is geen enkele geometrie die lelijk, onaf of chaotisch is. Elke klank heeft een prachtige, zeer persoonlijke en onveranderlijke ‘vingerafdruk’. Het is een verbluffende verzameling van waterklankmandala’s.
Voelklanken
Het lijkt erop dat onze waardering van klank te maken heeft met onze persoonlijke voorkeuren en interpretaties. Voor de ene klinkt een voorhamer als een irritante inbreuk op zijn rust, voor de ander is het een bevrijdend geluid van muren die gesloopt worden. En toch maakt diezelfde voorhamer hetzelfde geluid, dezelfde prachtige geometrie van klank, dezelfde muziek. Als klank effectief een beweging is die ons aanraakt, wordt klank een totaal andere ervaring als we ons lichaam ontvankelijk maken in plaats van te verharden in weerstand.
Klank kan je voelen en soms is dat heel duidelijk, maar wij zijn zeer sterk op onze auditieve waarneming gericht. Een bombardon voelt bijna iedereen in de buik, maar elke klank is een aanraking en laat onze cellen meetrillen. Elke klank maakt van onze vloeibare bouwstoffen prachtige geometrische kunstwerken. Zelfs het monotone geluid van een motor of een drilboor heeft dat effect. De trillingen van de motor van mijn schip vormen een bloem – steeds weer dezelfde – in het drinkwater van mijn poezen. De kunst is om trilling met je lichaam te ontvangen in plaats van het 100% via de oren te kanaliseren en te beoordelen met je hoofd.
Elke klank maakt van onze vloeibare bouwstoffen prachtige geometrische kunstwerken
Stem - ons intiemste instrument
Als geluiden buiten ons deze prachtige dingen kunnen doen, wat kan onze eigen stem dan in ons lichaam teweegbrengen, geluiden die wij inwendig produceren en die inwendig ook heel ons lichaam vullen, elke kleinste uithoek van onze cellen bereiken? Het is zalig om te experimenteren met je stem en te voelen waar de verschillende klanken naartoe bewegen, waar ze resoneren. Ik herinner me dat ik ervan hield tegen de borst van mijn moeder te liggen met mijn oor. Dan vroeg ik: ‘mama, zeg nog eens iets, gelijk wat?’ De zaligheid van de voelbare trillingen van haar lichaam, de zaligheid van het onverstaanbare zoemen tegen mijn wang en in mijn oor en heel mijn – toen nog – kleine lijfje. Nu zoem ik voor mijzelf, zing ik voor mijzelf en voel de klanken reizen door mijn nu volwassen lijf. Sommige klanken maken je ijl, andere maken je zwaar en ontvankelijk. Ik zou er veel over kunnen vertellen maar dat stuurt jouw ontdekkingstocht en dat zou zonde zijn.
Eén van de mooiste dingen die je voor jezelf kan doen is zingen zonder woorden en intussen je lichaam gewaar zijn. Op de duur ga je merken waar de klanken gemakkelijk zinderen en waar ze geen weerklank vinden, waar je lichaam gespannen en verstard geraakt is. Je kan dan heel zacht zijn voor jezelf en zingen voor die plek, klanken zoeken die openingen maken om de spanning los te helpen laten. De geschiedenis geeft je alvast ongelijk als je beweert dat je niet kan zingen of dat je vals zingt. Je zingt gewoon jouw persoonlijke melodie, jouw zielenlied.
Eén van de mooiste dingen die je voor jezelf kan doen is zingen zonder woorden en intussen je lichaam gewaar zijn
Expressie is geen prestatie
Wat telt is hoe je je voelt als je zingt. Het gaat niet over mooi of over wat jijzelf of iemand anders ervan denkt. Het gaat niet over goedkeuring maar over de vrijheid je uit te drukken. Dat is een veel grotere schat dan de bewondering of kritiek van gelijk wie. Zing, maak muziek en geniet ervan. Vraag of geef geen oordeel. Oordeel dwingt wat je doet in een keurslijf van verwachting, oppervlakkige lof en pijn van teleurstelling. Alleen zonder oordeel kan je vrijheid proeven. Niemand heeft de autoriteit om jouw expressie te beoordelen in positieve of negatieve zin. De ervaring zegt: iemand zegt ‘mooi’, dan moet het de volgende keer zeker even mooi zijn, zelfs nog mooier. Iemand zegt ‘bah’ en je slaat dicht. Maar iemand zegt: ‘Zing!’ en er zijn geen grenzen. We hoeven niet allemaal op een podium te staan en de perfecte techniek neer te zetten. Laat niemand je tegenhouden om je innerlijk te verklanken.
Spanningsvelden
Omgekeerd is het net zo. Het is handig de aangeleerde patronen van wat juist en harmonisch is een beetje te lossen. Het maakt veel klanken die daarvoor niet te pruimen waren plots origineel en boeiend. Elk potje, elk pannetje heeft een eigen lied.
De meeste mensen zijn emotioneel aanraakbaar door muziek. Je kan ervan gaan huilen of er gelukkig van worden. Sommige muziek is opzwepend en maakt dat je lekker in sneltreinvaart allerlei klusjes kan klaren. Andere muziek kan je ontzettend op je systeem werken. Net zoals bepaalde noten samen een prachtige compositie kunnen vormen, kunnen andere combinaties bijna niet aan te horen zijn. Als je uitgaat van het principe dat iedereen een eigen klanktrilling heeft en dat die trillingen in de ruimte met elkaar interfereren, is het logisch dat bepaalde trillingen wanneer ze samen komen spanningsvelden creëren en een bijzonder onaangenaam gevoel kunnen veroorzaken. Dat zou één van de redenen kunnen zijn waarom sommige mensen, nog voor ze een woord gewisseld hebben, al een tegendraads gevoel kunnen hebben bij elkaar. Is de ene klank/persoon dan beter dan de andere? Of harmoniëren de symfonie en de kleur niet maar zijn ze elk op zich prachtig om te horen en te zien?
De geschiedenis geeft je alvast ongelijk als je beweert dat je niet kan zingen
Klank beroert
Als je even aandachtig bent, als je even toelaat … vibreert ze in je hele lijf. Als je de juiste toonhoogte vindt, de juiste frequentie… jouw unieke, oorspronkelijke trilling, is alles mogelijk. Ze schept, creëert chaos en harmonie, brengt alles in beweging. Ze doorbreekt oude patronen en maakt de weg vrij voor nieuwe orde.
Als je heel diep in de materie gaat, is alles energie, alle energie is trilling en elke trilling is geluid, soms buiten onze waarneming, soms hoorbaar voor ons. En dan verdicht de trilling, de klank tot materie. Ieder van ons is een wandelende symfonie. Soms zit er een valse noot en de materie wordt ‘ziek’. Een gewijzigde trilling drukt zich uit in een andere fysieke vorm.
Trilling deelt zich letterlijk mee, je omgeving gaat mee vibreren. Als je op de juiste toonhoogte zingt of spreekt, zingt de klankschaal, je gitaar, je kind, zelfs je raam met je mee. Als iemand het juiste lied zingt, de juiste aanraking heeft, de juiste trilling uitstuurt van een lied dat we niet kunnen h-oren, trilt ons lichaam, onze ziel mee en stemt zich weer af. En de juiste instrumenten kunnen ook hun trilling doorgeven aan jou om je weer in harmonie te laten ‘klinken’.
Klank en vorm
Net als kleur is klank maar waarneembaar voor ons binnen en heel beperkt spectrum. Er bestaan veel en veel meer klanken dan wij met onze oren kunnen waarnemen. Onze gevoeligheid voor klanken beweegt zich in een ruimere marge dan onze auditieve waarneming. Wij staan er zelden bij stil omdat we klank niet kunnen zien maar klank heeft wel degelijk een fysieke vorm en beweging.
Onze voorstelling gaat dikwijls niet verder dan het lijntje op een monitor of de balkjes op de stereo-installatie, hoewel dit laatste eigenlijk al voorbijgestreefd is. Maar klank is multidimensionaal en is zeer complex in haar geometrie. Er zijn mensen die zich toegelegd hebben op het zichtbaar maken van deze geometrie. Velen hebben al gehoord over Masaru Emoto en er is veel te vinden over zijn werk met klank, gedachten en intenties en de vormen die deze trillingen creëren in ijskristallen. Emoto gaat verder dan alleen de vibratie op zich en onderzoekt in hoeverre water zich de trillingen kan ‘herinneren’ of vasthouden.
“Architectuur is bevroren muziek;
muziek is architectuur in beweging”
(Goethe)
Met Ernst Chladni (1756-1827) werd de basis gelegd voor wat de Zwitserse natuurkundige Hans Jenny
(1904-1972) later verder ontwikkelde en cymatica genoemd heeft, afgeleid van het Griekse kyma wat golf betekent. Hij zocht niet naar het geheugen van materie, maar experimenteerde hoe klank losse materie in vormen kon trillen. Hij strooide bijvoorbeeld een licht poeder op het klankbord van een instrument en observeerde wat gebeurde als muziek gespeeld werd. Het zand verzamelde zich in geometrische patronen met ophopingen en lege ruimte. De ophopingen leken op staande golven en knopen en verzamelden zich op die plaatsen die door de klank niet in trilling werden gebracht. Het poeder bleef niet liggen op de delen die in beweging kwamen en meetrilden met de klank.
Cymatica
Later werden experimenten gedaan met stroperige substanties en kon men volgen langs welke weg de materie zich verzamelde en zelfs hoe hoog ze zich van de plaat verhief. In 1866 werden door August Kundt ook experimenten gedaan met lucht en fijn stof in een buis om te zien hoe klank in lucht golfpatronen weeft.
Hans Jenny heeft ons een prachtig levenswerk nagelaten. Elke toonhoogte en frequentie vertoont een vast patroon dat zich herstelt nadat het door andere klanken of door stilte verstoord is geweest. Hoe hoger de frequentie van de klank, hoe ingewikkelder het patroon dat zich vormt. In de hoogste frequenties waar hij mee gewerkt heeft, ontwikkelen zich vormen die doen denken aan onze ruggengraat, aan vleugels van insecten zoals libellen en vlinders, bewegende duizendpoten en reptielen, ons hart dat klopt, en zelfs vormen die terug te vinden zijn in de wolkenformaties op Saturnus. De klankpatronen weerspiegelen alle aspecten van de natuurlijke wereld. Maar ook fijnere trillingen werden in beeld gebracht. Hij experimenteerde met stem en legde de figuur vast die door het zingen van de Ohmklank gevormd werd. De geometrie kwam wonderwel overeen met de Tibetaanse tekening van de Shri Yantra mandala.
De Conch of schelphoorn
Ohm of Aum is in Tibet, Nepal en India de universele scheppingsklank. Johannes zegt in zijn testament: ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God. En het Woord was God’. In verschillende culturen vertegenwoordigt klank schepping. De Conch, een gedraaide schelp, wordt in verschillende werelddelen juist om deze reden als heilig instrument beschouwd. Ze werd gebruikt in rituelen in India waar de windingen de oneindigheid symboliseren van waaruit de oerklank of universele scheppingsklank Aum ontspringt en in ceremonies en rituelen in Tibet, Griekenland (de Tritonshoren), Hawaii, Amerika door o.a. de Azteken en de Maya, … De Azteekse god Quetzalquatl zou leven gecreëerd hebben met de Conch. De punt van de schelp wordt afgeslepen en het stukje van de spiraal dat net voor de opening zit, wordt weggeslagen. Het mondstuk wordt gladgeschuurd of, zoals in Tibet, versierd met andere materialen. In rituele context wordt de schelphoorn nog steeds gebruikt.
Eindeloos
Aum of Ohm is niet beperkt in toonhoogte of frequentie maar is de grondtoon, de universele klank die de grondslag is van alle klank. Vanuit deze universele klank ontvouwen zich boventonen en ondertonen, een heel scala van trillingen en geluid dat oneindig is in tijd en ruimte. Een klank die eenmaal in het leven geroepen is, blijft zich voortbewegen, eindeloos. Dat geeft te denken over de achteloosheid waarmee wij woorden om ons heen strooien en ondoordachte opmerkingen maken. Ook die woorden zijn dan scheppingskrachten die in ons weerklinken, waarmee wij ons omringen en die wij de wereld insturen. Het geeft een totaal andere betekenis aan de frase ‘Gij zult Gods naam (lees: Woord) niet ijdel gebruiken’. Zou het kunnen dat wij er attent op gemaakt worden onze scheppingskracht, zijnde klank, bewuster te gebruiken? Maar dat zijn bedenkingen.
Aum, de universele scheppingsklank,
ontvouwt zich eindeloos in tijd en ruimte
Er is geen juiste of foute klank
We horen het zo dikwijls: ‘Die kan geen toon houden. Heb je gehoord hoe vals die zingt? Dat is alleen waar als we uitgaan van de regeltjes waarin de muziek nu gegoten is en de afspraken die vandaag gelden. Wij worden opgevoed met een bepaalde idee van hoe muziek en de verhoudingen tussen noten en klanken horen te klinken. En daar gaat een hele geschiedenis aan vooraf van natuurlijke klank en intuïtief muziek maken met wat voorhanden was, naar afspraken maken om eenzelfde soort instrument op eenzelfde manier te laten klinken, tot een wiskundige studie om alle mogelijke instrumenten in eenzelfde klankjasje te krijgen met name ‘het koor en het orkest’.
Ze is nog niet zo oud, de wiskundige muziek waar Bach muzikale kathedralen mee bouwde. En intussen is die muziek niet meer dezelfde als toen hij ze schreef. Cultuur en gewoonte wennen ons aan bepaalde klanken en verhoudingen tussen die klanken. Andere verhoudingen klinken ons als ‘vals’ in de oren. Barokstukken of oudere muziekstukken die gespeeld worden met instrumenten die gestemd zijn zoals gebruikelijk in de periode dat ze gecomponeerd werden, zijn voor onze 21ste eeuwse oren dikwijls moeilijk te verteren. Het zingen in de huidige toonverdelingen is veel moeilijker dan het vroeger was. De oudste verdeling was natuurlijker en ‘zuiverder’ en gebaseerd op boventonen die onderling goed harmonieerden.
Wiskunde
Pythagoras - en daar komt de wiskunde - ontwierp een eerste toonladder of stemming met een logische, beredeneerde indeling. Sinds Pythagoras is het steeds ingewikkelder geworden. Polyfonie vroeg een andere indeling; barok stelde weer andere eisen. Wie zich verdiept in de taal van de muziek, merkt dat het niet zo eenvoudig is om ze te doorgronden en te beheersen. Eigenlijk zijn ze er nu nog steeds niet helemaal uit hoe de ideale indeling zou moeten zijn. Het is een beetje zoals de natuur: je kan ze proberen te temmen, maar een deel blijft steeds ongrijpbaar.
Hertz - klank in het elektromagnetisch veld
Heinrich Rudolf Hertz, een natuurkundige, heeft het elektromagnetisch veld van klank ontdekt en in kaart gebracht. Dit is het veld waarin ook kleur, licht, microgolven, moleculaire trilling, enz. zich bewegen, waardoor het o.a. aannemelijk wordt dat kleuren ook klanken zijn en klanken ook een kleur hebben. Hertz is eenvoudig gesteld de frequentie van een elektromagnetische golf, het aantal trillingen per seconde. De mens kan klanken horen tussen 20 en 16.000 Hz. Zichtbaar licht heeft een frequentie die veel hoger ligt. Vandaar dat wij licht niet kunnen horen, maar wel kunnen zien. Omgekeerd kunnen we hoorbare klanken niet zien, maar wel horen. Buiten het hoorbare en zichtbare spectrum bevinden zich trillingen die we noch kunnen horen, noch kunnen zien, maar die wel invloed hebben op ons en alles om ons heen.
In de loop van de muziekevolutie krijg je, naast de verschuivingen in afstand tussen noten en alles wat op zijn beurt tussen die noten zit, ook een verschuiving in de frequentie van de klank. Vroeger ging dat ongemerkt. Niemand had ooit van Hertz gehoord, niemand maakte zich daar ook druk om. Nu kennen we Hertz wel en onze hedendaagse muziek wordt geschreven en gespeeld in 440 Hz.
Klank is kleur, is licht, is trilling, is aanraking, is schepping
Er is veel commotie rond de frequentie 432 Hz. Die zou meer een hartfrequentie zijn die rust brengt en harmonie en 440 Hz zou een rationele frequentie zijn. Hoewel dat heel goed mogelijk is (denk maar aan de alfagolven van het brein), lijkt het erop dat verhoging van frequentie een natuurlijk groeiproces is. De Barok hanteerde 415 Hz en nog oudere instrumenten die binnen gebracht worden voor reparatie zijn dikwijls gestemd in 392 Hz. Stemmen van instrumenten gebeurde toen op basis van gehoor en vergelijking. Verschillende instrumenten hadden toen elk hun eigen systeem. Voor zangers en zangeressen zijn de oude frequenties minder veeleisend voor de stem maar het is niet vanzelfsprekend je in die oude toonaarden in te voelen.
Identiteit
De fotograaf en onderzoeker Alexander Lauterwasser heeft zich toegelegd op het fotograferen van de geometrie van klank. Hij is al jaren bezig met het zichtbaar maken van zoals hij het zegt ‘het antwoord van water op klank’ door frequenties en toonhoogtes door water te laten trillen en via speciale belichting de patronen zichtbaar te maken. De patronen tonen klanken van basisfrequenties tot symfonieën, van instrumenten, boventoonzang tot communicatie tussen dolfijnen, walvissen, … Er is geen enkele geometrie die lelijk, onaf of chaotisch is. Elke klank heeft een prachtige, zeer persoonlijke en onveranderlijke ‘vingerafdruk’. Het is een verbluffende verzameling van waterklankmandala’s.
Voelklanken
Het lijkt erop dat onze waardering van klank te maken heeft met onze persoonlijke voorkeuren en interpretaties. Voor de ene klinkt een voorhamer als een irritante inbreuk op zijn rust, voor de ander is het een bevrijdend geluid van muren die gesloopt worden. En toch maakt diezelfde voorhamer hetzelfde geluid, dezelfde prachtige geometrie van klank, dezelfde muziek. Als klank effectief een beweging is die ons aanraakt, wordt klank een totaal andere ervaring als we ons lichaam ontvankelijk maken in plaats van te verharden in weerstand.
Klank kan je voelen en soms is dat heel duidelijk, maar wij zijn zeer sterk op onze auditieve waarneming gericht. Een bombardon voelt bijna iedereen in de buik, maar elke klank is een aanraking en laat onze cellen meetrillen. Elke klank maakt van onze vloeibare bouwstoffen prachtige geometrische kunstwerken. Zelfs het monotone geluid van een motor of een drilboor heeft dat effect. De trillingen van de motor van mijn schip vormen een bloem – steeds weer dezelfde – in het drinkwater van mijn poezen. De kunst is om trilling met je lichaam te ontvangen in plaats van het 100% via de oren te kanaliseren en te beoordelen met je hoofd.
Elke klank maakt van onze vloeibare bouwstoffen prachtige geometrische kunstwerken
Stem - ons intiemste instrument
Als geluiden buiten ons deze prachtige dingen kunnen doen, wat kan onze eigen stem dan in ons lichaam teweegbrengen, geluiden die wij inwendig produceren en die inwendig ook heel ons lichaam vullen, elke kleinste uithoek van onze cellen bereiken? Het is zalig om te experimenteren met je stem en te voelen waar de verschillende klanken naartoe bewegen, waar ze resoneren. Ik herinner me dat ik ervan hield tegen de borst van mijn moeder te liggen met mijn oor. Dan vroeg ik: ‘mama, zeg nog eens iets, gelijk wat?’ De zaligheid van de voelbare trillingen van haar lichaam, de zaligheid van het onverstaanbare zoemen tegen mijn wang en in mijn oor en heel mijn – toen nog – kleine lijfje. Nu zoem ik voor mijzelf, zing ik voor mijzelf en voel de klanken reizen door mijn nu volwassen lijf. Sommige klanken maken je ijl, andere maken je zwaar en ontvankelijk. Ik zou er veel over kunnen vertellen maar dat stuurt jouw ontdekkingstocht en dat zou zonde zijn.
Eén van de mooiste dingen die je voor jezelf kan doen is zingen zonder woorden en intussen je lichaam gewaar zijn. Op de duur ga je merken waar de klanken gemakkelijk zinderen en waar ze geen weerklank vinden, waar je lichaam gespannen en verstard geraakt is. Je kan dan heel zacht zijn voor jezelf en zingen voor die plek, klanken zoeken die openingen maken om de spanning los te helpen laten. De geschiedenis geeft je alvast ongelijk als je beweert dat je niet kan zingen of dat je vals zingt. Je zingt gewoon jouw persoonlijke melodie, jouw zielenlied.
Eén van de mooiste dingen die je voor jezelf kan doen is zingen zonder woorden en intussen je lichaam gewaar zijn
Expressie is geen prestatie
Wat telt is hoe je je voelt als je zingt. Het gaat niet over mooi of over wat jijzelf of iemand anders ervan denkt. Het gaat niet over goedkeuring maar over de vrijheid je uit te drukken. Dat is een veel grotere schat dan de bewondering of kritiek van gelijk wie. Zing, maak muziek en geniet ervan. Vraag of geef geen oordeel. Oordeel dwingt wat je doet in een keurslijf van verwachting, oppervlakkige lof en pijn van teleurstelling. Alleen zonder oordeel kan je vrijheid proeven. Niemand heeft de autoriteit om jouw expressie te beoordelen in positieve of negatieve zin. De ervaring zegt: iemand zegt ‘mooi’, dan moet het de volgende keer zeker even mooi zijn, zelfs nog mooier. Iemand zegt ‘bah’ en je slaat dicht. Maar iemand zegt: ‘Zing!’ en er zijn geen grenzen. We hoeven niet allemaal op een podium te staan en de perfecte techniek neer te zetten. Laat niemand je tegenhouden om je innerlijk te verklanken.
Spanningsvelden
Omgekeerd is het net zo. Het is handig de aangeleerde patronen van wat juist en harmonisch is een beetje te lossen. Het maakt veel klanken die daarvoor niet te pruimen waren plots origineel en boeiend. Elk potje, elk pannetje heeft een eigen lied.
De meeste mensen zijn emotioneel aanraakbaar door muziek. Je kan ervan gaan huilen of er gelukkig van worden. Sommige muziek is opzwepend en maakt dat je lekker in sneltreinvaart allerlei klusjes kan klaren. Andere muziek kan je ontzettend op je systeem werken. Net zoals bepaalde noten samen een prachtige compositie kunnen vormen, kunnen andere combinaties bijna niet aan te horen zijn. Als je uitgaat van het principe dat iedereen een eigen klanktrilling heeft en dat die trillingen in de ruimte met elkaar interfereren, is het logisch dat bepaalde trillingen wanneer ze samen komen spanningsvelden creëren en een bijzonder onaangenaam gevoel kunnen veroorzaken. Dat zou één van de redenen kunnen zijn waarom sommige mensen, nog voor ze een woord gewisseld hebben, al een tegendraads gevoel kunnen hebben bij elkaar. Is de ene klank/persoon dan beter dan de andere? Of harmoniëren de symfonie en de kleur niet maar zijn ze elk op zich prachtig om te horen en te zien?
De geschiedenis geeft je alvast ongelijk als je beweert dat je niet kan zingen
- www.cymaticsource.com
- Lauterwasser Alexander. WasserMusik. ISBN 978-3-03800-237-6
- Boerman R. Water Klank Beelden, de geometrie
van geluid. ISBN 978 90 202 02144
- Dr. Jenny
H. Cymatic SoundScapes: Bringing Matter to Life with Sound, DVD (beschikbaar op
Youtube)